శతకసౌరభాలు -9
కాసుల పురుషోత్తమ కవి
ఆంథ్రనాయక
శతకము- 3
శ్రీకాకుళాంథ్ర నాయకుడే ఆంథ్ర మహావిష్ణువు .
ఇతడే ప్రథమాంథ్ర చక్రవర్తి గా ప్రఖ్యాతి గాంచిన చారిత్రక పురుషుడు. నిశుంభుడనే
లోకకంటకుని తన బల పరాక్రమాలతో హతమార్చి, ఆంథ్రజాతికి ఆరాధనీయుడయ్యాడు. ఈ మహా వీరుడు మరణించగానే ప్రజలు ఆయనను దైవంగా భావించి, ఆగమ శాస్త్ర ప్రకారం ఆయన విగ్రహాన్ని
ప్రతిష్టించి పూజించడం మొదలు పెట్టారు.
ఇలా పూజించబడే
అవతారాల్నే అర్చావతారాలంటారు. ఇట్టి అర్చావతార నామాలు కూడ
విష్ణు నామాలతో అభేదంగా ఉంటాయి. విష్ణు
సహస్ర నామం లో “ఆంధ్ర నిషూదనుడని” (88
వ శ్లో), శ్రీ విష్ణోరష్టోత్తర శత దివ్యదేశ స్తోత్రం లో “కాకుళేత్వాంధ్ర నాయకమ్” ( స్తోత్రరత్నాకరం-29 వ పే )
అని కన్పిస్తోంది.
పాశ్చాత్య చరిత్ర కారుడు ప్రొ.
విల్సన్ శ్రీకాకుళం లో పూజించబడే విష్ణువు “ఆంధ్ర మథుసూదనుడ”నే పేరు గల సుప్రసిద్ధాంధ్ర
చక్రవర్తి తో అభిన్నుడని పేర్కొన్నాడు.( A Short History Of Sree Kakuleswara
Swamy Temple –pp. 6)
చెల్లింపఁ దగునె వ్రేపల్లెలోఁ గల వెఱ్ఱి
గొల్లయిల్లాండ్రను గొల్లగొనఁగ?
మెక్కంగఁ దగునె ము
న్పెక్కిండ్లలో నుట్ల
కెక్కి పాల్వెన్నలు డొక్క నిండ?
మ్రుచ్చిలఁ దగునె
మళ్ళుచ్చి జలక మ్మాడు
మచ్చెకంటుల కోక లిచ్చకముగ?
మ్రొక్కంగఁ దగునె ముం
దొక్కపువ్వునకుఁ దాఁ
గక్కసించినయాలి కక్కజముగ
నిట్టీ నగుబాటుపనులు నీ వెన్ని కలుగఁ
జేసినాఁడవు మంచిప్రసిద్ధకుఁడవె
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !
హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ! 17
శ్రీకాకుళాంథ్రదేవా
! రేపల్లెలో అమాయకులైన గొల్ల వనితలను లొంగదీసుకున్నావన్న అపప్రథ ను
ఏ విథంగా సమర్థించుకుంటావయ్యా స్వామీ ? పరాయివాళ్ల ఇళ్ళ ల్లో
దూరి దొంగచాటుగా ఉట్లలోని పాలు వెన్నలను దొంగిలించడం
ఎంతవరకు న్యాయమంటావు ? బట్టలను గట్టు మీద పెట్టుకొని కొలను
లో స్నానమాడుతున్న ఆడవారి బట్టలను ఎత్తుకెళ్ళడం ఎంతవరకు సబబు ? పారిజాత పుష్పం కోసం అలిగి పడుకున్న ఇల్లాలి పాదాలకు నమస్కరించడం
మర్యాదైన పనేనా ? ఇటువంటి నగుబాటు పనులు ఎన్నెన్నో చేశావు. అవునులే ! మంచి పేరు, ప్రసిద్ధి ఉన్నవాడవు కదా నీవు.
అబ్బుకో గలవొ కాయక్లేశ మొనరించుఁ
దేవాసురు లటుండ దివ్యరమను
దోచుకోఁ గలవొ చే సాచి
లోకము లాచి
బలిమహాదాత వైభవము లెల్ల
రాఁ దీయఁగలవొ సత్రాజిత్తుఁ
డీకున్న
మణిశమంతక మొక మమతఁ గొల్పి
నాటించఁ గలవొ సన్న కసన్ననె
వనంబు
పెట్టు మ్రాన్పెకలించి పెరటిలోనఁ
దెచ్చుకొన వేమి వస్త్రాన్నదీపధూప
గంధ తాంబూలములకైన గడన దెలిసె
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ
హత విమతజీవ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ! 18
ఆంథ్రదేవా
? ఆనాడు దేవదానవులు కష్టపడి పాలసముద్రాన్ని మధించక పోతే నీవు లక్ష్మీదేవి ని పొందగలిగేవడివేనా ? దేహీ యని చేయి చాచి బలిచక్రవర్తి ని
యాచించక పోతే భూమ్యాకాశాలను ఆక్రమించే
అవకాశం నీకుండేదా స్వామీ ? సత్రాజిత్తు ప్రేమతో సత్యభామ తో పాటు శ్యమంతకమణిని
ఇవ్వకపోతే నీవు దానిని పొందగలిగే వాడివేనా ? ఆనాడు ఇంద్రుడు
ఇవ్వకపోతే నందనవనం లో ఉండవలసిన పారిజాత వృక్షాన్ని నీ పెరటిలో నాటించుకొన గలిగేవాడివా
ప్రభూ ! ఇవన్నీ ఎవరెవరినో అడిగి తెచ్చుకొన్నవే కదా ! వీని వల్లే నీ సంపాదనా సామర్ధ్యం తెలుస్తోంది. మరి ఇప్పుడు నీకు కావలసిన వస్త్ర,
అన్న , దీప ,ధూప ,గంధ ,తాంబూలాల నిమిత్తం సంపాదించి తెచ్చుకో స్వామీ. .
తలను బించెపుదండ ధరియించవలె గాని
మణికిరీటము బెట్ట మనుజపతివె?
గళమున వనమాలికలు పూనవలెఁ
గాని
హారము న్వేయ దేశాధిపతివె?
కరమున మురళి చక్కఁగఁ
బూనవలెఁ గాని
శాతాసిఁ బూనంగ క్షత్రియుఁడవె?
తనువు గోక్షీరవాసన
గుప్పవలెఁ గాని
చందనం బలఁద రాజవె తలంప?
నెల్లలోక మెఱింగిన
గొల్లవాఁడ
వేది కుల మింత రాజస మేమి
నీకు
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ !దాక్షిణ్యభావ!
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ !దాక్షిణ్యభావ!
హత విమతజీవ !
శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ! 19
ఆంథ్రదేవా !
నీవు తలపైన నెమలిపింఛాన్ని ధరించాలి కాని మణిమయకిరీటాన్ని ధరించడానికి
నీవేమైనా మహారాజువా ఏమిటి ? మెడలో పూలమాలలు థరించాలి గాని దేశాధిపతి
వలే హారాలు ధరించావేమిటి ? చేతిలో అందంగా పిల్లనగ్రోవిని
పట్టవలసినవాడివి క్షత్రియ వీరుని వలే ఖడ్గాన్ని పట్టావేమిటి ? గొల్లవాడవైన నీశరీరం ఆవుపాల వాసన
రావాలి కాని మహారాజు వలే మంచిగంధపు వాసన వస్తోందేమిటి ?
లోకాలకంతటికీ తెలిసిన గొల్లవాడివి నీవు. నీకులమేమిటి ?ఈ రాజస
ప్రవృత్తి ఏమిటి ? చిత్ర చిత్ర ప్రభావాలు కల్గిన వాడివి కదా
! శ్రీకాకుళ నివాసా
!.
కన్నవారల మున్ను గారాగృహంబున
విడిచి పాఱితివి నీ కడిమి యేమి?
పగవాఁడు పురిటిలోఁ బట్టి
నెత్తుకపోవఁ
దమకించుచున్న నీ ధైర్య మేమి?
ముద్దుమన్మని గోప్యముగ
నొండు బంధింపఁ
దెలియన
ట్లున్న నీ తెగువ యేమి?
వైరిధాటికి నోడి వనధి
మధ్యమునందు
నిలు గట్టుకొన్న నీ బలిమి యేమి?
విఱిగి తిరి
గెన్నఁడెన్నఁడో తఱి యెఱింగి
యొరుల నడఁచితి వది యేమి భరము నీకు?
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ!
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ!
హత విమతజీవ !
శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ! 20
శ్రీకాకుళాంథ్రదేవా! ఆనాడు అమ్మా నాన్నల్ని చెఱసాల లో వదిలేసి పాఱిపోయిన నీ పరాక్రమాన్ని
గూర్చి ఏమని చెప్పుకోవాలి. శంబరాసురుడనే
రాక్షసుడు పురిటికందయిన నీకుమారుడు
ప్రద్యుమ్నుని ఎత్తుకుపోయినపుడు నీవు చూపించిన తెగువ ఎంత గొప్పదో కదా. ముద్దుల
మనుమడైన అనిరుద్ధుని బాణాసురుడు
బంధించినప్పుడు ఏమీ జరగనట్టున్న నీ ధైర్యం ఏమిటి. జరాసంధుని దాడికి
తట్టుకోలేక మధుర ను విడిచి పారిపోయి సముద్రం మధ్య లో ఇల్లు కట్టుకున్న అబ్బో నీ
బలాన్ని గూర్చి ఎంత చెప్పుకున్నా తక్కువే అవుతుంది కదా !
తప్పించుకొని తిరిగి తిరిగి ఎప్పుడో సమయం
దొరికినపుడు శతృవులను సంహరించెడి
నీ పరాక్రమము ఏమి పరాక్రమమయ్యా ! నీ లీలలన్నీ చిత్ర
విచిత్రాలే కదయ్యా స్వామీ ! ఏమో గాని ముందు ఈ శతృవులను సంహరించి మమ్మల్ని రక్షించు.
ఆంధ్రమహావిష్ణువు
భిల్లాంగనాదంతపీడిత
ఫలభుక్తి
హేయంబు దోఁచలే దింత నీకు
సంక్రందనాత్మజ స్యందన సారథ్య
మెరుసుగాఁ దోఁచలే
దింత నీకు
గోపాలకానేక గోవత్సపాలనం
బెగ్గుగాఁ దోఁచలే
దింత నీకు
వ్రజబాలికా
ముక్తవస్త్రాపహరణము
హీనమై తోఁచలే దింత నీకు
నుచ్చనీచంబు లెఱుఁగక యిచ్చఁ జేయు
చేష్ట లివి భక్తహితమతిఁ జేసి తండ్రు
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ దాక్షిణ్యభావ
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ దాక్షిణ్యభావ
హత విమతజీవ శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ! 21
శ్రీకాకుళాంథ్ర దేవా ! ఆనాడు శబరి
కాంత కొఱికి ఇచ్చిన ఎంగిలి పండ్లు
తినేటప్పుడు అది నీకు హేయంగా అనిపించలేదు. అర్జునుని రధానికి సారథ్యం
వహించేటప్పుడు కూడా అది నీకు చిన్నతనం గా
అన్పించలేదు. ఆవులను తోలుకంటూ అడవుల్లో
తిరగడము నీకు సిగ్గుగా అనిపించలేదు. గోపకాంతలు విడిచి ఒడ్డున పెట్టుకున్న బట్టలను
ఎత్తుకెళ్ళడమూ హీనమైన చర్య గా నీకు అనిపించలేదు.ఉచ్ఛ నీచాలు పాటించకుండా నీ ఇష్టం
వచ్చినట్టు చేసే ఈ పనులు ఏమన్నా బాగున్నాయా ? ఏమన్నా అంటే
నీవు ఇవన్నీ భక్తుల మేలు కోరి చేశావని కొందరు సమర్ధిస్తున్నారు.
ఏమిటయ్యా? నీ చేష్టలు
చిత్రవిచిత్రంగా ఉంటాయి కదయ్యా !
విమత భూపతు
లెట్లు విముఖులై పాఱిరో
రాజపీఠం బెక్కరాని నీకు
కుంభినీధవు లెట్లు
కూఁతుండ్ర నిచ్చిరో
కుల మొల్లకయె నీకు గోపకునకు
సుందరీమణు లెట్లు చూచి మోహించిరో
క ప్పగు మైచాయ గలుగునీకు
దాసజనం బెట్లు దాస్యంబు
సలిపిరో
తిరియువానిని మారు తిరియు నీకు
మమత నీ లీల లటు సూచి బ్రమసి రేమె
తగుదువే యిట్టి ఘనతకు దంభ భూప
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ!
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ!
హత విమతజీవ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ! 22
ఆంథ్రమహావిష్ణూ! లీలానాటక సూత్రధారీ
! క్షత్రియుడవు కాని నిన్ను చూసి శత్రురాజులు వెన్నుచూపి ఎలా
పారిపోయారో కదా ? ఆవులను
కాచుకొనే నీకు రాజులు తమ కుమార్తెలనిచ్చి ఎలా వివాహం చేశారయ్యా? నల్లని రూపం గలిగిన నిన్ను చూచి సుందరీమణులు
లా మోహించారయ్యా మహానుభావా? యాచించి జీవించే వారినే యాచించి
జీవించే నీకు భక్తజనులు ఏ విధంగా సేవ చేశారో అర్ధం కావడం లేదు. బహూశా నీ మీద
ప్రేమతో నీ లీలలను చూసి మోసపోయి ఉంటారు కాని నిజంగా ఆలోచిస్తే నీవు ఇటువంటి
మర్యాదలకు అర్హుడవు కాదు గదా !.
ఈ
పద్యం లో “తిరియువానిని మారు తిరియు నీకు” అనే విశేషణం ఒక ప్రత్యేక
విశేషం గానే కన్పిస్తోంది. “అడుక్కు తినే వాడిని గీక్కుతినే వాడొకడు” అని తెలుగులో ఒక సామెత ఉంది. పురుషోత్తమ కవి
ఇక్కడ సాధారణ ధోరణి లో వ్యాజస్తుతి గానే ఈ ప్రయోగం చేశాడని భావిద్దాం. నీ ఆలయ నిర్వహణ కు, ధూప,దీప, నైవేద్యాల కోసం
మేమే అక్కడక్కడా అడుక్కొచ్చి నీకు పెడుతుంటే తిని కూర్చుంటున్న నీవు “అడుక్కుతినేవాడి దగ్గర లాక్కు
తినేవాడివే” కదా కవి భావన.
కాని కొంచె లోతుకు
వెడితే- శంకరుడు శ్రీమహావిష్ణువు ను మనసులో నిలుపుకొని
ధ్యానిస్తూ ఉంటాడని , అలాగే శ్రీమహావిష్ణువు
మహాదేవుని పూజిస్తాడని శివకేశవాభేదాన్ని పాటించేవారు చెపుతూ ఉంటారు. “శివాయ విష్ణురూపాయ శివరూపాయ విష్ణవే”అని కదా ప్రార్ధిస్తూ ఉంటారు.
కాబట్టి దీన్ని మనసు లో పెట్టుకొని పురుషోత్తమ కవి అడుక్కునే వాణ్ణే అడుక్కునే వాడవు నీవు అని ఆంథ్రమహావిష్ణువు ను నిందాస్తుతి లో
ఆరాథించాడని భావిస్తే బాగుంటుదేమో.
అంతే కాదు. ఈ
శ్రీకాకుళ క్షేత్రానికి మల్లిఖార్జునుడు క్షేత్రపాలకుడు. ఈయననే ఏకరాత్రి ప్రసన్న
మల్లిఖార్జున స్వామి అని పిలుస్తారు. ఈ ఆలయం ఆంథ్రనాయకస్వామి ఆలయానికి ప్రక్కనే ఉంటుంది.
ఈ స్వామి ఒక్కరాత్రి భక్తితో తన్నుపాశించిన వారికి
ప్రసన్నుడై వారి కోర్కెలు తీరుస్తాడని,
అందువల్లనే ఏకరాత్రి ప్రసన్న మల్లిఖార్జునుడని
పేరు వచ్చిందని చెపుతారు. క్షేత్రపాలకుడైన ఆదిభిక్షువు రక్షణ లో
నీవున్నావని చెప్పడానికే పురుషోత్తమ
కవి “ తివియు వానిని మారు తివియు నీకు” అని ఉంటాడు ఆంథ్రనాయకుణ్ణి.
కుడ్యస్ధిత హనుమానుడు
విక్రమాక్రమిత భూచక్రుఁ డౌ హేమాక్షు
పొంగణంచుటలు కోణంగితనము
కరగతామృతకుంభ
గర్వితాసురకోటిఁ
దూలఁగొట్టుటలు గయ్యాళితనము
కుచపూర్ణ విషదుగ్ధకుటిల యౌ
పూతన
పేరు మాయించుట పిల్లతనము
కంసపురీ ద్వారగమనావరోధి యౌ
మదకరి నీడ్చుట మకురుతనము
వడిగలతనంబులా యివి? గడన యేమి
కొద్దిపను లివి నీ కిది పెద్దతనమె?
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ!
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ!
హత విమతజీవ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ! 23
ఆంథ్రదేవా
! భూమిని చాపచుట్ట గా చుట్టి సముద్రం లో పారవేసిన
హిరణ్యాక్షుని అహంకారాన్ని నీవు వరాహరూపం
తో అణచి వేసి, అతనిని సంహరించిన కార్యం
పెద్ద గొప్పదేమీ కాదు. అమృతభాండము అసురుల పాలు కాకుండా మోహినీ రూపధారివై
రాక్షసులనందరినీ పారద్రోలుట నీ గయ్యాళి తనానికి ప్రతీక. కుచముల నిండా విషాన్ని
నింపుకొని,చిన్నతనం లో నిన్ను చంపడానికి
వచ్చిన పూతన ను సంహరించుట
పిల్లచేష్ట కదా? కంస పురి యైన మధురా నగరం లోకి నిన్ను
రానీయకుండా అడ్డుకుంటున్న మదపు టేనుగు ను సంహరించడం మొండితనమే కదా. ఇవన్నీ నీకు చాలా చిన్నపనులు . ఇవేవీ
కూడ నీవు చేసిన గొప్పపనులని నేను భావించడం లేదు.
కెరలి కంసుఁడు నిన్ను నఱకఁ గాచినవాని
బారి సోదరిఁ ద్రోచి పాఱినావు
సరిపోర నరకు నొంచఁగ లేక
చేతివి
ల్లాలిచే నిడి దండ నలరినావు
తెగడి బంధువు లాజిఁ దిట్టి
కొట్టఁగ నోర్చి
వైదర్భిఁ జేపట్టి వచ్చినావు
దర్పకోద్ధతి కెంతొ
తత్తరపడి నిజ
స్త్రీ పదాబ్జములఁ జే మోపినావు
నీ పరాక్రమ మిట్టిది నిఖిలజగము
లాజ్ఞ మీఱక నిల్చుట యద్భుతంబు
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ!
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ!
హత విమతజీవ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ ! 24
ఆంథ్రదేవా
! ఆనాడు నీవు ఎప్పుడు పుడతావా చంపుదామని కాసుక్కూర్చున్న కంసుని
హింసను ముందుగానే గుర్తించి, నీవు తప్పుకొని నీ సోదరియైన
యోగమాయను ముందుకు నెట్టి నీవు పారిపోయావు. యుద్ధం లో
నరకాసురునితో తలపడి పోరాడలేక విల్లును ఇల్లాలైన సత్యభామ కు ఇచ్చి, నీవు
చేష్టలుడిగి ఉండిపోయావు. రుక్మణీదేవిని చేపట్టే సమయం లో కూడ ఆమె బంధువు లందరూ వెంటబడి తిట్టి తరిమికొట్టినా
సహించావు. మన్మధ తాపాన్ని తాళలేక అనుగ్రహించమని భార్య పాదాలను పట్టుకున్నావు. ఇదీ నీ పరాక్రమం . మరి ఈ లోకమంతా ఇటువంటి నీ ఆజ్ఞ కు లోబడి ఉంటోందంటే చాలా విచిత్రం గా
ఉంది కదా !
వ్రేపల్లెలో గొల్లవెలఁదులు గొట్ట రా
దొడిదొడి యిల్లిల్లుఁ దూఱలేదొ
రాసకేళికయందు రమణులా
యెందఱో
చుట్టి పట్టినఁ బాఱఁ జూడలేదొ
పదియాఱు వేల గోపకుమారికలు
తేరి
పాఱఁ జూచిన మతి బ్రమయలేదొ
ప్రణయవాదంబున భార్య లా
యెనమండ్రు
గసరివేసినఁ గూర్మిఁ గొసరలేదొ
తలిరుబోఁ డుల యెదుటఁ దత్తరము గలుగ
నీవు పరరాజముఖమున నిలువ గలవె
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ!
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ!
హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ! 25
శ్రీకాకుళాంథ్రదేవా
! ఆనాడు రేపల్లె లో నీవు చేసే అల్లరిపనులకు తాళలేక గోపవనితలు నిన్ను
కొట్టడానికి వెంటపడగా యిల్లిల్లు దూరి దాక్కున్నసంగతి మాకు తెలియదనుకున్నావా
? రాసక్రీడ లో ఎందరో స్త్రీలు నిన్ను చుట్టుముట్టి బంధించగా
తప్పించుకోవడానికి నీవు ప్రయత్నించలేదా
? పదహాఱువేలమంది గోపభామినులు నిన్ను తేఱిపాఱ చూడగా నీ మనసు గతి
తప్పలేదో ? నీ
ఎనిమిది మంది భార్యలు ప్రణయకలహం లో నిన్ను కసరుకుంటుంటే వారి ప్రేమకోసం నీవు
వారిని కొసరి కొసరి వేడుకున్నమాట నిజంకాదా? ఈ విధం గా ఆడవారిముందే నిలువలేక
కంగారుపడిన నీవు శత్రురాజుల ముందు
నిలబడగలవా ? ఏమో నాకు అనుమానమే సుమా
!.
నాల్గవ భాగం త్వరలో ----------
***********************************************
