శతకసౌరభాలు -9 పురుషోత్తమ కవి - శ్రీకాకుళ ఆంథ్రనాయక శతకము-9

శతకసౌరభాలు -9

కాసుల పురుషోత్తమ కవి     

 శ్రీకాకుళ ఆంథ్రనాయక శతకము-9

                                       

                                           శ్రీకాకుళ ఆలయ రాజగోపురము

                                           మొసలిఁ బెట్టిన కస్తి మొఱ్ఱ బెట్టిన హస్తి

రక్కరించితి నన్నరమ్య మేమి?
తులువ పల్వురిలోన వలువ విప్పంగ జాన

సిగ్గుఁ గాచితి నన్నపగ్గె యేమి?
బలువు శాపముచేత బండపాఱిననాఁతి

ఱంకుఁ బాపితి నన్న బింక మేమి?
పెద్ద మోదిన భీతి బెగడి వచ్చినకోఁతి

                                                కండ జేసితి నన్న యంద మేమి?

భవభయంబున నిన్నెంత ప్రస్తుతింపఁ

గరుణఁ జేపట్ట లేని నీ ఘనత యేమి?
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ !

                                                హత విమతజీవ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!     79

                           ఆంధ్రదేవా !         మొసలి చేత పీడించబడుతున్న గజేంద్రుని మొఱ విని రక్షించాననడం లో గొప్పతనమేముంది ?    ఒక దుర్మార్గుడు  పదుగురిలో తనను వివస్త్ర ను చేసి అవమానించబోయిన వేళ ఆమెకు వలువలిచ్చి కాపాడానని చెప్పడం లో కొత్తదనమేముంది ? శాపం వలన రాయి గా మారిన ఒక అబల జీవితాన్ని ఉద్ధరించాననడం లో పౌరుషమేముంది ? అన్న వెంటబడి తఱుమగా పాఱిపోయి వచ్చిన కోతికి రక్షణ కల్గించాననడం లో అందమేముంది ? ఇవన్నీ గొప్పపనులు గా మేము భావించడం లేదు. ఎందుకంటే   మమ్మల్ని ఈ సంసారకూపం నుండి బయటకు లాగి కాపాడమని  నిన్ను  మేమెంతగా  ప్రార్ధించినను మామీద ఏ మాత్రం దయచూపించని  నీ గొప్పతనం ఎందుకు?

                                            నీచు వాసనచేత నీటిలో నుండుట

యెక్కువప్పులను రా యెత్తుకొనుట
కడుపాఁకటికిఁ దుంగకాయలు మెక్కుట

యని నోరు దెఱచి పెల్లఱచుచుంట
సిరి గల్గి బిచ్చపుఁ జిప్పఁ జేపట్టుట

చేకత్తి పరరాజుచేతి కిడుట
పట్టణ  ప్రజకుఁ జెప్పక పాఱిపోవుట

కలు ద్రావి నిను నీవె దెలియకుంట

మ్రానువై యుంట గుఱ్ఱపుమనిసి వంట

పుడమి నాడిక సేయక విడువ నిన్ను
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !                      

                                              హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!    80

                                     శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!    అసలు నీ గొప్పతనమేమిటి ? నీవు చేసిన గొప్పపనులేమిటి ? నీచు కంపు కొట్టుకుంటూ నీళ్ళ లో ఉండటం ,( మత్స్యావతారం)  ఎక్కువ నీటిలో ఉన్న కొండను మోయడం (కూర్మావతారం )  అంటే నీళ్లు ఎక్కువగా ఉండటం వలన  నీళ్ల లో ఉన్న బరువైన రాయి కూడా తేలికగా అన్పిస్తుంది కదా.  అందువల్ల నీళ్ళ లో  తేలుతున్న కొండను మోయడం తేలిక యని వ్యంగ్యం. కడుపు మంట చల్లార్చుకోవడానికి తుంగముస్తెలు తిని బతకడం ,( వరాహావతారం ) యుద్ధం లో  పెద్ద  నోరేసుకొని  పెద్ద పెద్ద గా  అరవడం , ( నరసింహావతారం ) లక్ష్మి ఉండి కూడ బిచ్చమడుక్కోవడం , ( వామనావతారం ) చేతిలోని ఆయుధాన్ని శతృవుకు అందివ్వడం (పరశురామావతారం ) నువ్వే కావాలని  కోరుకుంటున్న  పుర ప్రజలకు చెప్పకుండా రాజ్యం వదిలి పారిపోవడం ( రామావతారం )  కల్లు తాగి నిన్ను నీవే మర్చిపోయేటట్లు ప్రవర్తించడం ,  (బలరామావతారం ) బోధి వృక్షం చెంత జ్ఞానాన్ని పొంది  మ్రాను లాగ  ఉండటం ,( బుద్ధావతారం) ఇటువంటి నీ వేషాలన్నీ మేము చూశాము. ఇప్పుడిక  కల్కిరూపుడవై గుఱ్ఱాన్ని ఎక్కి వస్తావంట.   ఈ భూమి మీద నిన్ను అవహేళన చేసి, నీ గుట్టు రట్టు చేయక మానను . నిన్ను ఆడిక చేయక విడిచి పెట్టను . నామాట నిజము.

                                               ఖరు నాజిలోఁ జొచ్చి శర ముచ్చి పో నేయ

వెనుకకు లంఘించి వెఱచె ననిరి
యనిఁ బాఱునో కోఁతి యని మ్రానిమాటున

నేయ వాలినిఁ బొంచి యేసె ననిరి
గరుడధ్వజుం డన్న గురుతుఁ దెల్పుట కున్న

బలభీతి శస్త్రాహి బద్ధుఁ డనిరి
బలినిఁ జంపఁగ రాని వరమున యాచింప

వృత్తి నాతని భిక్ష మెత్తె ననిరి

యశ మదెంతొ ప్రయాస లభ్యంబె కాని

యెంతలో వచ్చు నపకీర్తి యెఱుఁగ వేమి
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

                      హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!            81

                           

                                    ఆంధ్రదేవా ! యుద్ధరంగం లో రాక్షసుడైన ఖరుని పై బాణాన్ని ప్రయోగించడానికి ఆలీఢ పాదుడ వౌచు  వెనకడుగు  వేయగా చూచిన వారు నీవు యుద్ధరంగం నుండి తప్పుకొంటున్నావని పారిపోతున్నావని భావించారు.  యుద్ధరంగంనుండి పాఱిపోతాడేమో నని చెట్టు చాటు నుండి బాణం వేసి వాలిని చంపితే దొంగచాటు గా చంపావని నిన్ను ఆడిపోసుకుంటున్నారు. నీవు గరుడధ్వజత్వాన్ని తెలియజేయడానికి   ఇంద్రజిత్తు వేసిన నాగాస్త్రానికి కట్టుబడితే నీవు నాగపాశ బద్దుడవయ్యావని చెప్పుకున్నారు.  బలిచక్రవర్తి ని సంహరించడానికి వీలు లేని వరములుండుట వలన   యాచకునిగా అతని చెంతకు వెడితే  యాచకవృత్తిని ఆశ్రయించావని నిన్ను  హేళన చేస్తున్నారు. చూశావా ! కీర్తిని సంపాదించడం  మిక్కిలి ప్రయాస తో కూడింది కాని అపకీర్తి ని పొందడానికి అరక్షణం పట్టదు కదా. ఈ మాత్రం తెలుసుకోలేక పోయావు స్వామీ !

ఆంజనేయుని కుడ్యశిల్పం    ఘోర కబంధు దీర్ఘోరుదోర్దండముల్‌  తరిగి వచ్చిన మాట తథ్య మేని పంఙ్క్తి    కంఠాత్మజ ఫణిరాజ బంధమో  చనుఁడ వై వచ్చుట సత్యమేని మైరావణాభేద్య కారాగృహముఁ గూల్చి  బ్రదికి వచ్చినపల్కు భద్రమేని మారీచు దుస్తర మాయా భ్రమతఁ బాసి  విజయ మొందిన సుద్ధి నిజమ యేని కలిత రాజోపచార భోగములఁ గీర్తి శాలి వై యిందు మెఱయుట సాక్షి జగతి చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ ! హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!     82

                      ఓ శ్రీకాకుళాంధ్రదేవా!   ఆనాడు నీవు కబంధుని  చేతులను నఱికిన మాట నిజమైతే , ఇంద్రజిత్తు ప్రయోగించిన నాగబంధము నుండి బయటపడిన మాట యధార్ధమైతే , మైరావణుని అభేద్యమైన  కారాగృహమునుండి వ బ్రతికి బయట పడ్డమాట సత్యమైతే , మారీచుని మాయ నుండి  బయటపడి వానిని చంపిన మాట నిజమైతే , ఈ శ్రీకాకుళము నందలి నీ ఆలయం లో నీవు రాజోపచార భోగము లతో , కీర్తిశాలి వై మా సేవ లందు కొనుటయే   సాక్ష్యము . లేనిచో పై వన్నియు అబద్దాలని అనుకోవలసి వస్తుంది  స్వామీ !

                                            నీ శాంతి యంభోధి నిర్భరాంబువులు బా

ణముఖంబునకుఁ దెచ్చు నాఁడె తెలిసె
నీ కోప మరి రావణైకానుజన్ము నా

నగరి రాజుగఁ జేయు నాఁడె తెలిసె
నీ కీర్తి కపటదుర్నీతుఁడౌ ద్వాంక్షదా

నవు తప్పుఁ గాచిన నాఁడె తెలిసె
నీ యభిజ్ఞత యవినిందిత నీతన్వి

నగ్నినిఁ జొరు మన్న యపుడె తెలిసె

నెంచరాని గుణాఢ్యుఁడ వీవె యనుచుఁ

దెలిసి మ్రొక్కెద నితర మౌ దిక్కు లేక
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!        83

                              ఆంధ్రదేవా ! నీవు బాణమును ఎక్కుపెట్టి సముద్రాన్ని  ఇంకించినప్పుడే నీవెంత శాంతమూర్తివో మాకు అర్ధమైంది. శతృవైన రావణుని తమ్ముని లంకానగరానికి రాజుని చేసినప్పుడే నీవెంత కోపిష్టివో మాకు అవగతమైంది. దుష్ర్పవర్తకుడైన కాకాసురుని క్షమించిన నాడే నీకీర్తి తేటతెల్లమైంది. నిష్కళంక యైన మా తల్లి  సీతమ్మ ను అగ్ని లో ప్రవేశించమన్నప్పుడే నీవెంత తెలివిగలవాడవో మా కర్ధమైంది.  నీవు  పొగడదగని గుణములు కలవాడవని తెలిసి కూడ మాకు వేరు దిక్కులేక నిన్నాశ్రయించి నీకు నమస్కారాలు చేస్తున్నాము స్వామీ !

                                           జనకు వాక్యమున రాజ్యవిసర్జనమె కాని

యడరు శౌర్య మొకింత విడిచినావె?
దీక్ష నాభరణము ల్దివియు మాత్రమె కాని

వర ధనుర్బాణము ల్వదలినావె?
వ్రత మని కాంచనాంబరముఁ గట్టవు గాని

బిగువు వజ్రాంగి మై విడచినావె?
ప్రతినఁ బరార్థమే మితర మొల్లవు గాని

యభిమాన ధనముపై నలిగినావె?

నిఖిల రక్షోవిదారణ నిర్భయాంక

వేషధారివి నీ మునివృత్తి యేమి?
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

                                       హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!                         84

                       శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ !  తండ్రి మాటకు కట్టుబడి రాజ్యాన్ని త్యజించావు కాని  శౌర్యాన్ని   ఇసుమంత కూడ విడిచి పెట్ట లేదు కదా!  వనచర నియమానికి  కట్టుబడి ఆభరణాలను తీసివేశావు కాని ధనుర్బాణాలను వదిలి పెట్టలేదు కదా ! వనవాసదీక్ష లో నుండుటవలన పట్టుపీతాంబరాలను ధరించ లేదు కాని వజ్రమయ కవచాన్ని మాత్రం వదిలిపెట్టలేదు కదా !   ప్రతిజ్ఞానుసారం ఇతర పదార్ధములు వేటినీ అంగీకరించవు కాని అభిమాన ధనమును మాత్రము విడిచ పెట్టలేదు కదా !  సమస్త రాక్షస సంహారం కోసం మాయావేష ధారివయ్యావు  .  లేకపోతే నీకు  ముని జీవితం ఏమిటి ?               

ఆలయ ప్రాంగణం లోని ఆముక్తమాల్యదా మండపము

 వెఱపించఁ గలవొ చే విలు నీ కొసంగి తా

విగతరోషుం డైన విప్రవరునిఁ
గట్టించఁ గలవొ సాగరముపై సేతువు

మలలఁ గోఁతులమూక లలరఁ బట్టి
ఘనత నీఁ గలవొ యన్నను గొట్టి తమ్మున

కారాజ్య మా చంద్రతారకముగ
వేంచేయఁ గలవొ విన్వీథిఁ దేరగ నున్న

పుష్పకం బెక్కి నీపురికి మరల

జగతి నిటు సంతతోత్సాహచరణమునకు

యుక్తి సేయుదు వోహొ నీ శక్తి దెలిసె
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ !

హత విమతజీవ  ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!       85

                          ఆంధ్రదేవా ! ఆ  బ్రాహ్మణుడు కోపాన్ని వదిలి  తన ధనస్సు ను నీ చేతికివ్వకపోతే పరశురాముని నీవు ఓడించగలిగే వాడివేనా ? ఆ కోతిమూకలు నీకు  సేవకులు కాకపోతే బండరాళ్ళ సముద్రం మీద వారధి ని నిర్మించగలిగేవాడవా ? చెట్టుచాటునుండి అన్నను చంపకపోతే సుగ్రీవునకు రాజ్యాన్ని ఇవ్వగలిగేవాడివేనా ? తేరగా పుష్పక విమానం లభించింది కాబట్టి ఆకాశమార్గం లో అయోథ్యా నగరానికి చేరుకున్నావు కాని లేకపోతే ఆకాశ గమనం నీకు సాథ్యమయ్యేది కాదు గదా ? ఇదంతా చూస్తుంటే ఎల్లప్పుడు నీ ప్రయత్నాలు ఫలించడానికి ఏదో ఒక ఉపాయం తో నెట్టుకొస్తావనిపిస్తోంది. నీ శక్తి  ఎంతటిదో మాకు తెలిసిందిలే స్వామీ !

ని న్నెదుర్కొన రాని నెపమునఁ గోపించి

గోపిత హితు సూతుఁ గొట్టవలెనె?
సంబంధి నోటఁ గొంచెపు మాట రా వాని

కరిపురం బలుకఁ బెకల్పవలెనె?
నిను జూచి వేడ్క నొందిన గర్వముగ నెంచి

నిండి పాఱెడు నీరు నిలుపవలెనె?
చెలికానివలె నొద్దఁ చేరి యెత్తుకొనంగఁ

గినుకఁ ప్రలంబునిఁ దునుమవలెనె?

ఎంతరోసంబు గలవాఁడ వేమి నీవు

తెలివికాఁడవె బలరామ! తెలిసె నిందు
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ !

                                      హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!                                       86

                            శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!     బలరామ రూపా ! నిన్ను సేవించడానికి ఎదురు రానంత మాత్రాన  సూతమహర్షిని  కుశాగ్రము చేత చంపేస్తావా ?  దుర్యోధనుడు  నోరు జారి  సాంబుని వివాహసమయం లో కొంచెం పరుషంగా మాట్లాడగానే  బంధువని కూడ చూడకుండా అతని రాజధానియైన హస్తినాపురాన్ని గంగలో కలపడానికి పూనుకుంటావా ?   నిన్ను చూసిన ఆనందం లో పొంగి పొర్లుతున్న్న యమునానదిని   చూచి , గర్వించి ప్రవర్తిస్తోందని భావించి  నిరోధిస్తావా ?     స్నేహితుని వలే భావించి  చెంత చేరి నిన్ను భుజాలపై కెత్తుకున్న ప్రలంబాసురుని కోపంతో చంపివేశావు కదా ?    వీటి వలన  నీవెంత రోషగాడివో మాకు అర్ధమౌతోంది. నీవేమైనా తెలివి గలవాడ ననుకుంటున్నావా బలరామా !                 

                    పై పద్యాలలో  రామ కృష్ణ అవతార విశేషాలను ప్రస్తావిస్తూ వచ్చిన కవి ఈ పద్యం లో  బలరామా! అని సంబోధించి మరీ ఆయన చేసిన  వీరోచిత కార్యాలను ప్రస్తావిస్తున్నాడు.

                     మొదటిది సూత సంహారము  ఇవి మహాభాగవతం లోని వృత్తాంతములు.

                                          తీర్థయాత్రలు చేస్తూ బలరాముడు నైమిశారణ్యానికి చేరుకున్నాడు. అక్కడున్న మునులందరూ ఈతనిని చూచి , గౌరవం తో ఎదురొచ్చి  ఆదరించారు. సూతమహర్షి మాత్రం కూర్చున్నచోటు నుంచి లేవలేదు. కోపించిన బలరాముడు అతనిని దర్భతో కొట్టగానే అతను మరణించాడు.

                      రెండవది హస్తినను గంగలో కలుపుట.

               దుర్యోధనుని కుమార్తె యైన లక్ష్మణ ను సాంబుడు తన రథము పై ఉంచుకొని తీసుకు పోతుంటే కౌరవవీరులు అతన్ని అడ్డగించి ,బంధించి , హస్తినాపురం లో ఉంచారు. అది తెలుసుకున్న బలరాముడు వచ్చి సాంబుని విడువమని చెప్పగా , దుర్యోధనుడు బలరామాదుల తోడి సంబంధము పాదుకలు తీసి తలపై నుంచుకొన్నట్లున్నదని పలికెను . దానితో కోపించిన బలరాముడు హస్తినను గంగ లో కలిపెదనని తన ఆయుధమైన నాగలి తో నేలను దట్టించాడు. ఒక్కసారిగ్  నగరమంతా  పడవ వలే అల్లల్లాడి పోయినది . ఇది తెలుసుకున్న భీష్మాదులు బలరాముని శాంతింప జేసి  లక్ష్మణ , సాంబులను విడిపించి పంపిస్తారు.

                            మూడవది యమునా నది ని నిరోధించుట.

                    ఇది కూడ భాగవతపురాణము లోనిదే. కొద్దిగా మార్పుంది.

                          ఒకమారు బలరాముడు  గోపికలతో కలసి యమునానదికి స్నానానికి వెళ్లాడు.  బలరాముని చూచి  ఆనందం తో పొంగిపోయిన యమునానదిని చూచి గర్వం తో పొంగుతోందని భావించి ఆమెను  తన హలము తో నిరోధించాడు. యమున స్త్రీ రూపం లో వచ్చి  వినీల వస్త్రాది కానుకలను సమర్పించి బలరాముని  ప్రసన్నుని చేసుకొంది.

                      నాల్గవది ప్రలంబాసుర వథ. భాగవతం లోను, విష్ణుపురాణం లోను ఈ వృత్తాంతం కన్పిస్తుంది.

                  బలరామకృష్ణు లిరువురు రేపల్లె లో గోపాలుర తో కలసి గోవులను మేపుతూ విహరించే సమయం లో ప్రలంబాసురుడనే రాక్షసుడు గోపబాలుని వేషం లో  మందలో కలిసి , బలరాముని తన భుజాలపై మోసుకొని  ఆకాశం లోకి ఎగిరాడు. అప్పుడు బలరాముడు తన బరువుచే  వానిని  భూమిపై పడవేసి , తలను బ్రద్దలు చేసి వానిని సంహరించాడు. 

                           అంత బలశాలి కాబట్టే ఈతనిని బలరాముడు అని పిలుస్తారు. తేడా తెలీయడం కోసం పరశువు ధరించిన వాడు పరశు రాముడు అని, కోదండాన్ని ధరించిన వాడు కోదండరామముడు  అని పిలుస్తున్నారు.

                                              

                                         సకల వర్ణంబులు సంకరంబులు జేసి

యఖిల ధర్మములు శూన్యములు సేసి
భూతలంబును బాప భూయిష్ఠముగఁ సేసి

పరగఁ బ్రపంచంబు భ్రష్టు సేసి
కలి విజృంభించిన కడపటనా నీవు

తురగవాహనుఁడ వై దోర్విరాజి
ఖడ్గచంచద్ధారఁ గలుషాత్ముల వధించి

శిష్టసంరక్షణ సేయు టెల్ల

ననిశము చరాచరాది జీవావనైక

జాగరూకుండవా నీవు జాగు దెలిసె
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ!

హత విమతజీవ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!   87

                       

                               ఆంధ్రదేవా ! సకల కులాలు సంకరం జరిగి ,సర్వధర్మాలు నాశనమై పోయి , భూలోకమంతా పాపభూయిష్టం చేసి, లోకాన్నంతటినీ భ్రష్టుపట్టించి  కలి పురుషుడు విజృభించిన తరువాత  నీవు కత్తి పట్టుకొని గుఱ్ఱాన్ని ఎక్కి వచ్చి దుష్టసంహారం చేసి , సజ్జనులను సంరక్షిస్తావా ? రాత్రింబగళ్ళు సమస్త చరాచర జీవరాశులను  అత్యత జాగరూకతతో కాపాడటమంటే ఇదేనా. నీ జాగు ( ఆలస్యము) మాకు తెలిసిందిలే.  సకలము నాశనమైన తర్వాత , సర్వము భ్రష్టమైన తరువాత  నీవొచ్చి ఉద్ధరించేదేమిటి? సంరక్షించేదేమిటి?

   

                                                                                                               -----        పదవభాగం త్వరలో

  *************   ******       **************************************

శతకసౌరభాలు -9 పురుషోత్తమ కవి- శ్రీకాకుళ ఆంథ్రనాయక శతకము-8

శతకసౌరభాలు -9

కాసుల పురుషోత్తమ కవి     

 శ్రీకాకుళ ఆంథ్రనాయక శతకము-8

                                                   

                                               శ్రీకాకుళ శ్రీ రాజ్యలక్ష్మీ అమ్మవారు

                                                       నినుఁ గోరు కున్న తండ్రిని నీ నిమిత్త మై

చింతించి మృతిఁ బొందఁ జేసినావు
నిను వని న్సేవింప ననుజు నాఁకటి కేమి

యొసఁగ కీవే పండ్లు మెసఁగినావు
నినుఁ గపు ల్గొల్చి తల్చినకార్య మీడేర్పఁ

బిదప వారలఁ జెట్లఁ బెట్టినావు
నిన్నుఁ బాయ కడవికిఁ జనుదేర నిల్లాలి

నొరుపంచఁ గొన్నాళు లుంచినావు

రాజ కళఁ జూచి ని న్నొక రాజు వనిన

మానుషం బేది? యిది యంత మాయ గాని
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

                        హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!                  69

                     ఆంధ్రదేవా  !  నువ్వే కుమారుడు గా  జన్మించాలని కోరుకున్న దశరధుని   నీ కొరకై  దు:ఖించి దు:ఖించి మరణింప చేశావు. వన వాస సమయం లో నీకు తోడుగా ఉంటూ , నిన్ను సేవించుకోవడానికి వచ్చిన తమ్ముడైన లక్ష్మణుని ఆకలి పట్టించుకోకుండా శబరి యిచ్చిన పండ్లన్నీ నీవే తినేశావు. కోతులన్నీ కలిసి నిన్ను సేవించి , నీ పనిని పూర్తిచేసిన తరువాత వాటన్నింటినీ చెట్లకు పుట్లకు వదిలేశావు. నిన్ను విడిచి ఉండలేక నీ వెంట అడవికి వచ్చిన ఇల్లాలు జానకీ దేవి ని పరాయి వాడి పంచన పది నెలలు ఉంచావు. ఇదం తా చూస్తుంటే  అంతా మాయ గా కన్పిస్తోంది. నిన్ను రాజు గా భావించడం  ఎంతవరకు సమంజసం.

కుల గురుద్వేషి నొజ్జలుగ నెన్కొని కాచి

నిష్ఠురమంత్రము ల్నేర్చినావు
పూర్వదేవతలు కాపుర మున్నపురియందు

వంచించి యగ్గిఁ బెట్టించినావు

తాతలతరమునఁ ద్రవ్వించినపయోధి

పేరుగాఁ గొంత పూడ్పించినావు
మోస మౌ టెఱుఁగక మోహించి వచ్చిన

యెలనాగముక్కుఁ గోయించినావు

బళిర! నీవంటి ధార్మికుఁ బ్రస్తుతింపఁ

గొదువ లింకేమి కైవల్య మెదుట వచ్చు
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

                                                     హతవిమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ  !                                70వ

                             

                                   శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ  !     నీ కులగురువైన వశిష్ఠుని విపరీతం గా ద్వేషించే విశ్వామిత్రుని నీ గురువు గా ఎన్నుకొని  మహిమాన్విత మంత్రాలన్నీ నేర్చుకున్నావు. పూర్వము దేవతానగరి గా  కొలవబడిన లంకానగరాన్ని హనుమంతుని చేత మాయ చేసి తగుల బెట్టించావు . నీ పూర్వీకుడైన సగరుడు తవ్వించిన సముద్రాన్ని  వంతెన కట్టి కొంతమేర పూడ్పించావు. మోసమని తెలియక నీపై మోహం తో చెంత చేరిన శూర్పమఖ ముక్కును  తమ్ముడైన లక్ష్మణుని  తో కోయించావు. ఆహా . నీ వంటి  ధార్మికుని ప్రస్తుతిస్తే   మాకింకా కొదవేముంటుంది. మోక్షమే  తనంత తాను  ఎదురు వచ్చి నిల బడు తుంది కదా !                       

                                           

                                             శౌర్య మెక్కించి విశ్వామిత్రుఁ డూరకఁ

దొడరింపఁ దాటకఁ దునిమినావు
వైదేహి వాక్య నిర్భంధంబుఁ ద్రోయలే

కఱిముఱి మారీచు నఱికినావు
వెనుకంజ వైచిన విడువక పైకి రా

నరుదుగా ఖరు తలఁ దరిగినావు
మొఱ్ఱో యనుచు దేవమునులు వా రెన్నాళ్ళో

యనుసరింప దశాస్యుఁ దునిమినావు

కాని రోసంబు గలదె నిక్కముగ నీకు?

మనసు మెత్తనివాఁడ వే మనఁగ వచ్చు
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

హత విమతజీవ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!    71

                       ఆంధ్రదేవా !  గురువైన విశ్వామిత్రుడు చెప్పాడని ఆడదైన తాటకిని సంహరించావు. సీతమ్మతల్లి మాట తీసేయలేక వెంటాడి మారీచుని సంహరించావు. యుద్ధరంగం లో పైపైకి దూసుకొచ్చిన ఖరాసురుని కంఠాన్ని తెగ నఱికావు. కుయ్యో మని రోదిస్తూ దేవర్షులు  ఎంతోకాలం  నీ వెంట బడి ప్రార్ధిస్తే చివరకు రావణుని సంహరించావు.  మెత్తని మనస్సు గల నీకు   నిజమైన  కోపం రాదు గదయ్యా ప్రభూ!

                                          కొంచెపుఁ బని దాసి నించుక దండింపఁ

బగబట్టి యది యెన్నిపాట్లు వెట్టె
బలిమినిఁ బట్టి శూర్పణఖ నాసికఁ గోయ

నది నీకుఁ బిదప నెం తలఁతఁ దెచ్చె
జిన్నతనంబునఁ జెనకి పోఁ దోలిన

మారీచుఁ డొనరించె మాయ లెన్ని
నిరపరాధుని వాలి నురుశరాహతిఁ గూల్ప

వానియిల్లా లెంత వగచి తిట్టె

స్వామి వై యేమి యెఱుఁగవు స్వల్పకార్య

కారణంబున నెన్నెన్ని కతలు పుట్టె
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ  ! దాక్షిణ్యభావ !

                                         హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ                                   72

                           ఆంధ్రదేవా ! నీ చిన్నతనం లో  ఆడుకుంటూ  నిన్నెత్తుకున్న పనిమనిషి  మంథర ను కాలితో తన్నావు అన్న కోపం తో సమయం కోసం ఎదురుచూసి  నీవు పెద్దవాడవైన తరువాత నీ పట్టాభిషేక సమయం లో కైకేయి ద్వారా తన పగ ను తీర్చుకొని నిన్ను అడవుల పాలు చేసింది. బలవంతంగా ఆనాడు శూర్పణఖ ముక్కుచెవులు కోయిస్తే , ఆ రాక్షసి పగబట్టి తన అన్న రావణుని ఎగద్రోసి ఎన్ని కష్టాలపాలు చేసిందో కదా  ! విశ్వామిత్రుని యాగ సంరక్షణ సమయం లో  మారీచుని చంపక వదిలివేయడం తో  వాడు మాయలేడి యై నిన్ను ఎన్ని కష్టాలకు గురి చేశాడో కదా !  నిరపరాధి యైన వాలిని   సంహరించినప్పుడు ఆతని ఇల్లాలు  బాధ లో నిన్ను ఎన్ని మాటలందో కదా ! నీవు ప్రభువు వై  ఉండి కూడ  తెలియనట్లు ప్రవర్తించావు. అందుకే చిన్నచిన్న  కార్య కారణాల మూలంగా ఎన్నెన్ని కథలు పుట్టాయో కదా!

                                          నీ పేరు వినుటకే యోపక చెవిఁ గంట

గట్టుకున్నాతనిఁ గావ నేమి?
కలన నీతోఁ గత్తిఁ గట్టుక పోరాడు

వాని సోదరుని బ్రోవఁగ బ నేమి?
బాధింపఁ దగు మహాపాత కుండటుచేర

నీవాఁడ నంటె మన్నింప నేమి?
మాయవేసముల నీ మర్మ మారయుచున్న

విమత దూతల బట్టి విడువ నేమి?

పతిత శరణాగతావన ప్రకటదీక్ష

లోకముల కబ్బురంబుగ నీకె గలదొ?
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

హత విమతజీవ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ !   73

                           ఆంధ్రదేవా ! నీ పేరు కూడ వినడానికి ఇష్టం లేక చెవులకు ఘంటలు కట్టుకొని తిరుగుతున్న ఘంటాకర్ణుడనే రాక్షసుణ్ణి నీవెందుకు కరుణించి కాపాడావో నాకు తెలియడం లేదు. నీతో యుధ్ధం చేస్తున్న వాడి తమ్ముడు విభీషణుని నీవెందుకు  ఆదరించి , ఆశ్రయం కల్పించావో  తెలియదు. కాకాసురుడనే  మహాపాపి. సీతమ్మ నే ఇబ్బంది పెట్టాడు. అటువంటి వాడు శరణు అనగానే క్షమించి విడిచిపెట్టావు. మాయ వేషాలతో వచ్చి నీ యుద్దరహస్యాలు తెలుసుకుంటున్న రావణుని గూఢచారులను  పట్టుకొని , మరల క్షమించి వదిలి వేయడ మెందుకు. ఆలోచిస్తే లోకానికంతటికి ఆశ్చర్యం కల్గించే  శరణాగత రక్షణ మనే గొప్పవ్రతము నీకే ఉందేమో స్వామీ !

                                             పఱపిన శస్త్రంబె బహుముఖంబుల దైత్య

వాహినీమర్మము ల్వ్రచ్చి వెడల
ముందు దూసిన బాణమున కన్న సరి మించి

వెనుకమ్ము దైత్యుల విఱుగఁ బొడువ
నేసిన మార్గణం బెదు రెక్కి యితరాస్త్ర

మడఁచి క్రవ్యాదుల మగుడఁ జేయ
నిగిడించిన శరంబె నిర్జరారులఁ ద్రుంచి

తొడిఁదొడిఁ దనకుఁ దా దొసకుఁ జేరఁ

దొలఁగి రసురులు కొంత నీ బలిమి దెలిసె

ముష్టి నీ దెంత నీయస్త్రములదె వింత
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!      74

                               ఆంధ్రదేవా !  రామబాణ మహిమ  ఎంత గొప్పదో కదా.నీవు యుద్ధభూమి లో  వదిలిన బాణము రాక్షసవీరుల  రహస్యస్ధానాలను ఛేదించితే, ముందువేసిన బాణాని కన్న మించిన వేగం తో తరువాత వేసిన బాణం రాక్షసులను విఱగ పొడిచింది.మరొకబాణం వారినందరిని వెనక్కి తిరిగి పారిపోయేటట్లు చేస్తే , ఆపై నువ్వు ప్రయోగించిన బామం రాక్షస సంహారం చేసి మరలా మరలి వచ్చి నీ తూణీరం లో చేరింది. దానితో రాక్షసుల బెడద తీరింది .  నీ  పరాక్రమము తెలిసింది.  అయినా ముష్టి నీ బలమెంత . నీ అస్త్రాలదే వింత కాని . 

                                    కవి ఇక్కడ అలవోకగా ముష్టి నీ దెంత అంటూ ముష్టి అనే పదాన్ని వాడేశాడు. తెలుగు నాట ఈ పదం హీనతా సూచకం గా వాడబడుతోంది. ముష్టి నువ్విచ్చేది ఎవరిక్కావాలి. ముష్టి నీ బతుకెంత నువ్వెంత ....ఇలా వాడుతుంటారు. ఈ పద్యం లో పురుషోత్తమ కవి ఆంధ్రదేవుణ్ణి ముష్టి నీ దేమి ఉందయ్యా గొప్పతనం . నీ అస్త్రాలది కాని  .... అనేశాడు . ఇలా అర్ధం చెప్పుకుంటేనే వ్యాజస్తుతి పండుతుంది. శతకానికి అందమినుమడిస్తుంది.

                             అలాకాకుండా ముష్టి అంటే పిడికిలి అనే అర్ధం  చెప్పకొని   బాణాలు ప్రయోగించిన నీ పిడికిలిదేముందయ్యా గొప్పతనం . ఆ బాణాలది కాని ....... అని చెపితే అక్కడ  కవి హృదయం   పలకలేదేమో నని పిస్తోంది.

                                           అడవిలోఁ దెరువర్ల నుడుగక తినుచున్న

యాఁడుదాని వధించు టర్హ మగునె?
చిక్కినవారికిఁ జేతు లెంతయుఁ జాఁచు

మొండివాని వధించ ముఖ్య మగునె?
యెక్క డెక్కడ నైన నేఱుక తిను కాకి

కన్ను బోఁ బొడుచుట ఘన గుణంబె?
కడు వ్రేటుఁ బడి గడ్డి కఱచినఁ మారీచుఁ

దఱిమి బాధించుట నెఱతనంబె

యెవ్వ రేరాజు లొనరించి రిట్టిపనులు?

చేసితివి యింక నె ద్దేని సేయఁగలవు!
చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!    75

                            

                              శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!    అడవిలో బాటసారులను పట్టుకు తిని బ్రతికే ఒక ఆడదాన్ని చంపడం నీవంటి వీరునకు  ఏమి గౌరవమయ్యా ?  చేతులు చాచి చేతికి అందిన వారిని పట్టుకొని తినే తల మెడ లేని రాక్షసుని  చంపడం మర్యాదేనంటావా?  ఎక్కడెక్కడో తిరుగుతూ ఏదో దొరికిన దానిని  ఏఱుకు తిని బ్రతికే కాకి కన్ను పొడవడం వీరుని లక్షణమా ? సిద్ధాశ్రమం లో యాగ సంరక్షణ వేళ  సోదరుడు సుబాహునితో పాటు చావు దెబ్బతిని  చావక బతికి గడ్డి తింటున్న మారీచుని చంపడం గొప్పతనమా ? ఇంతకు ముందు ఏ రాజులు ఇటువంటి పనులు చేశారు. ఇటువంటి పనులు చేసిన నీవు ముందు ముందు ఇంకా ఏమైనా చేస్తావు. నీ చేతలన్నీ  చిత్రాలే కదయ్యా. దయాగుణ సంపన్నుడా ! శతృసంహార సమర్ధుడవైన ఆంధ్రదేవా  !

                

                                          

                                                   శ్రీకాకుళ ఆంధ్రమహావిష్ణువు యొక్క దివ్యమంగళ విగ్రహం

                                     శ్రీమహావిష్ణువు    రామావతారం లో  శ్రీరామచంద్రుడు  చేసిన ఘన కార్యాలను  గుర్తుచేసుకొని ఆనందిస్తూనే , అదెంత ఇదెంత ,అది న్యాయమేనా ఇది ధర్మమేనా అంటూ వితండవాదన చేస్తున్నాడు కవి. అంతేకాదు ఇంతకు ముందు  ఏ రాజులు ఇటువంటి పనులు చేశారు. అంటే వాళ్ళెవరూ చేయలేని పనులు నువ్వు చేశావని  ప్రశంస. నీవు కాబట్టే ఇవి చేయగలిగావని  ప్రపత్తి.

                  కాని పైకి మాత్రం ఇటువంటి పనులు చేశావేమయ్యా.  రాజులైన వారు ఎవరైనా ఇట్టిపనులు చేస్తారా  అని నిలదీత.  నీవు కాక  ఇంకా ఏ రాజు చేస్తాడయ్యా అని పొగడ్త.

                      గడ్డి కఱచిన మారీచుని చంపడం అనే ప్రయోగం అత్యంత భావగర్భితమై అందగిస్తోంది. తెలుగునాట   ఎవడైనా దుర్మార్గుడు నష్టపోతే   వాడు గడ్డి  కఱచి పోయాడు అనే  ఒక జాతీయం విరళం గా వాడబడుతోంది. కవి ఇక్కడ మారీచునికి ఈ పదాన్ని చక్కగా వాడుకున్నాడు. ఆనాడు సిద్ధాశ్రమం లో చావు తప్పి  బయటపడ్డ మారీచుడు రావణుని ప్రేరణ తో బంగారు లేడి  వేషం లో పచ్చిక (గడ్డి) మేస్తూ  సీతమ్మ కు కన్పించి  తనకు కావాలనిపించాడు. వెంటబడిన రాముడు  “మారీచుని తఱిమి” వెంటాడి సంహరించాడు. “గడ్డి కఱిచిన” అనే పదం తో కవి చెప్పదలచిన  రామకథ ఇది.

రాజకార్యపరుండు తేజోబలాధికుఁ

డాంజనేయుఁడు భృత్యుడగుటఁ జేసి

యమితశౌర్యుఁడు ప్లవంగమ కులేశుఁ

డినజుఁ  డఱలేని స్నేహితుడగుట జేసి

విమతమర్మజ్ఞుండు విశ్వాసభరితాత్ముఁ

డల విభీషణుడాప్తుఁడగుటఁ జేసి

సుమనస్కులమనస్కులమృత వాక్యంబులఁ

బొసగ నాశీర్వదించుటను జేసి

లంక సాధించితివి గాని లావుచేత

నిర్జరారుల గెలువంగ నీ తరంబె.

చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!     76

                           ఆంధ్రదేవా ! స్వామి భక్తి పరాయణుడు , పరాక్రమశాలి యైన ఆంజనేయుడు నీకు సేవకుడవడం మూలంగాను , అమిత పరాక్రమ సంపన్నుడు , వానరవీరుడునైన సుగ్రీవుడు  నకు స్నేహితుడవ్వడం వలన , శతృ రహస్యాలు తెలిసిన వాడు విశ్వాసపాత్రుడునైన విభీషణుడు నీకు ఆప్తుడైన కారణం గాను, దేవతలు, మహర్షుల అమృతమయమైన ఆశీస్సులు నీకు అండగా ఉండటం వలన నీవు రావణుని సంహరించి లంకను జయించావు కాని   కేవలం నీ బలం చేతనే నీవు రాక్షసులను గెలవగల్గడం సాధ్యమయ్యే పని కాదు కదా !

శ్రీకాకుళ ఆంజనేయుడు

నడువ జాలదని జానకి నెత్తుకొని ముందు

నడచు విరాధుని  నఱకుటేమి

చనవున వైదేహి చను బిడ్డవలె నోట

బట్టిన యైంద్రి కన్గొట్టుటేమి

సీత సంతోషింపఁ జిత్రవేషముఁ దాల్చి

తిరుగు మారీచుని నఱకుటేమి

తల్లిని వలెఁ దెచ్చి ధరణీజను నశోక

వని నిల్ప రావణు దునుము టేమి

కోపమటులేమి వారుమహాపరాథు

లైన ముక్తిప్రసాదార్హులగుట యేమి

 చిత్ర చిత్ర ప్రభావ ! దాక్షిణ్యభావ !

హత విమతజీవ ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!     77

                                 శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ !     అరణ్యం లో నడవలేక పోతున్న జానకీ దేవి ని ఎత్తుకొని వెళుతున్న విరాధుని  నరికి వేశావు. బిడ్డవలె తల్లి సీతమ్మ  స్తనాన్ని నోట పట్టుకున్న కాకి కన్ను ను పొడిచివేశావు. అందరినీ వదిలి అడవిలో ఉంటున్న సీతమ్మ ను ఆనంద పరుద్దామని  ఆమె ఎదుట బంగారు లేడి వేషంలో తిరుగుతున్న మారీచుణ్ణి సంహరించావు. తల్లి  వలే తీసుకొచ్చి సీతమ్మను అశోక వనం లో ఉంచిన రావణుని  పై దండెత్తి వచ్చి మరీ చంపావు. అంత కోపమైతే ఎలాగయ్యా ! నిజం గా వాళ్ళు అపరాథం చేసిన వాళ్ళయితే  మోక్షార్హులు ఎలాగయ్యారు. నీ చేతలు విచిత్రం గా ఉంటాయయ్యా స్వామీ ! చిత్ర చిత్ర ప్రభావుడవు కదా !

                       కవికి      శ్రీరామచంద్రుని మీద, రామకథ మీద ఉన్న అభిమానం ఇన్ని పద్యాలలో పొంగుతూ వచ్చింది. విరాధుడు సీతమ్మ ను ఎత్తుకెళ్లడానికి ప్రయత్నించడం, మారీచుడు బంగారు లేడి వేషం లో మోసపుచ్చడానికి యత్నించడం,రావణుడు సీతమ్మ ను అపహరించడం మొదలైనవన్నీ రాముని అనుగ్రహం కోసమే వాళ్ళు చేసినట్లు వాదించడం కవి లోని  వాక్చాతుర్యాన్ని ప్రదర్శిస్తున్నాయి. శ్రీరాముడు చేసిన పనులు  తొందరపాటు చర్యలంటూ స్వామిని కవ్వించడానికి, తద్వారా ఆయన అనుగ్రహ సంపాదనకు నిందాస్తుతిని ఆయుధం గా మార్చుకున్నాడు కవి కాసుల పురుషోత్తం.

ఒక్క వ్రేటునఁ గూలునో వాలి బలశాలి

చెట్టుమాటొగ్గి వేసితివి కాని

మొనసి నీల్గునె పంక్తి ముఖుడు తన్నాభికా

మృతకుంభ మగలఁగొట్టితివి గాని

 కుంభకర్ణుడు రణ క్షోణిలోఁ దీఱునే

తీఱని నిద్ర యెదిర్చె కాని

చిక్కునే యింద్రజిత్తుక్కున సోదరుం

డశనిద్రలు మాని యడచెఁ గాని

యిందఱాయంబు లెఱుగుదు వందువలన

మడిసి రసురులు నీచేత మడియు వారె

                                                   చిత్ర చిత్ర ప్రభావ! దాక్షిణ్యభావ

హత విమతజీవ! శ్రీకాకుళాంధ్రదేవ!      78

                                                         ఆంథ్రదేవా !  నీవు చెట్టు చాటునుండి కొట్టడం వలన వాలి నేల కూలాడు గాని ప్రత్యక్ష యుద్ధం లో అతను నీ దెబ్బ కు  చచ్చేవాడు కాదు గదా ! రావణుని నాభి ప్రదేశం లో గల అమృత భాండాన్ని పగలగొట్టడం మూలంగా  అతను నేలకూలాడు గాని అతనిని సంహరించడం నీ తరమయ్యేది కాదు గదా ! కుంభకర్ణుడు యుద్ధ భూమిలో మరణంచేవాడే కాదు. సగం నిద్ర లో అతన్ని లేపడం వలన అతనికి  మరణం ప్రాప్తించింది కాని లేకపోతే నీకు సాధ్యమయ్యేది కాదు. పధ్నాలుగు సంవత్సరాలు నీ సేవలో  నిద్రాహారాలు మానిన  లక్ష్మణుని వలన ఇంద్రజిత్తు మరణం సిద్ధించింది కాని నీ వల్ల కాదు. ఇంతమంది ఆయువు పట్టులు తెలుసుకున్నావు కాబట్టి ఆ రాక్షసులను సంహరించావు కాని లేకపోతే నీ చేతిలో వారెందుకు చచ్చేవాళ్ళు.

                                                                                     ******        తొమ్మిదో భాగం త్వరలో

*************************************************